Jednym z nadrzędnych celów naszej rotariańskiej służby jest pomaganie w budowaniu dobrej woli i pokoju na świecie. Zastanawiałem się nad szczególnym znaczeniem tego rotariańskiego przesłania w czasach toczących się we współczesnym nam świecie wojen i siejącego postrach terroryzmu.
Szukając przykładów heroicznych postaw wobec współczesnych zagrożeń, przypomniałem sobie postać Jana Karskiego, legendarnego Polaka i emisariusza, uważanego za bohatera zarówno w Polsce, w Stanach Zjednoczonych, jak i w Izraelu. Jan Karski był emisariuszem Polskiego Państwa Podziemnego, człowiekiem, który na podstawie obserwacji i rozmów z przedstawicielami społeczności żydowskiej przekazał Rządowi RP na Uchodźstwie pierwszy wiarygodny raport na temat zagłady Żydów i skali tej tragedii. Potrafił dotrzeć do najwyższych przedstawicieli władz alianckich, z prezydentem USA Franklinem D. Rooseveltem na czele, by skłonić ich do przeciwdziałania akcji niemieckiej. Karski prowadził również działalność na rzecz uświadomienia zagranicznej opinii publicznej prawdy o okupowanej Polsce i działalności Polskiego Państwa Podziemnego, czemu służyło m.in. opublikowanie książki The Story of a Secret State.
W roku 2017 przypada 103. rocznica urodzin i 17. rocznica śmierci Jana Karskiego oraz przede wszystkim 75-lecie Jego Wojennej Misji obchodzonej pod Honorowym Patronatem Prezydenta RP A. Dudy. Polski ruch rotariański zamierza dodać także swoją cegiełkę do uświetnienia obchodów.
Ten wybitny Polak i Amerykanin (po wojnie pozostał na emigracji) urodził się 24 czerwca 1914 r. w Łodzi, a zmarł 13 lipca 2000 r. w Waszyngtonie. Był prawnikiem i dyplomatą, historykiem, wykładowcą akademickim i profesorem Uniwersytetu Georgetown.
Powszechnie podkreśla się jego zasługi dla przedstawienia światu tragicznego losu Żydów, ale mnie fascynuje w jego biografii pewien szczególny rys.
Przez wiele lat Jan Karski nie ujawniał swoich wojennych przeżyć. Jego rola w informowaniu wolnego świata o trwającej zagładzie stała się znana dopiero po wywiadzie, jakiego udzielił w 1978 roku Claudowi Lanzmannowi realizującemu film „Shoah”, który miała premierę w 1985 r. To wtedy stał się powszechnie znanym bohaterem.
W 1982 roku jerozolimski Instytut Yad Vashem przyznał Karskiemu tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata, a w 1994 roku rząd Izraela oraz rodzinne miasto Łódź przyznały mu honorowe obywatelstwo.
W 1995 roku Jan Karski otrzymał z rąk Prezydenta Lecha Wałęsy Order Orła Białego, a 29 maja 2012 roku Prezydent Barack Obama odznaczył go pośmiertnie Prezydenckim Medalem Wolności, najwyższym amerykańskim odznaczeniem cywilnym.
Z biegiem lat Jan Karski stawał się międzynarodową ikoną walki o godność i prawa człowieka oraz sprzeciwu wobec zagrożeń ze strony systemów totalitarnych.
Co szczególnie urzekło mnie w Jego biografii?
Urzekł mnie fakt, że nie opowiadał się po żadnej ze stron powojennych emigracyjnych sporów, że zachowywał się profesjonalnie jako zawodowy dyplomata, trzeźwo oceniał sytuację międzynarodową i los ówczesnej Polski na jej tle.
Ponadto Jego biografia jest aktualna i uniwersalna ze względu na:
– współczesny terroryzm,
– problem emigracji ludzi z krajów muzułmańskich, ogarniętych wojną (Syria),
– coraz powszechniejsze postawy i zachowania ksenofobiczne
– narastający antysemityzm.
Jest uniwersalna, ponieważ mobilizuje i uczy, jak nie być obojętnym wobec zła oraz jak zachować człowieczeństwo w obliczu najtrudniejszych nawet wyzwań – przemocy, totalitaryzmu i nienawiści.
Postać Jana Karskiego jest ważna dla nas także wtedy, gdy dyskutujemy o patriotyzmie i pokoju, gdyż jego heroizm nie polega na walce, zwyciężaniu, lecz na nadzwyczajnej prawości i odwadze.
Moim zdaniem nie znajdziemy we współczesnej historii Polski wielu postaci, które w tak niezwykły sposób uosabiają uniwersalne wartości, takie jak odpowiedzialność za losy bliźnich, prawość i odwagę oraz polityczną mądrość. Pokazywał nam, że służąc wiernie jednej i drugiej ojczyźnie (Polsce i Ameryce), można i trzeba odrzucić nienawiść oraz ideologie nacjonalistyczne lub rasowe.
Takie postawy budują pokój na świecie, dlatego tak bliska jest mi postać Jana Karskiego.
DG Marian Jerzy Korczyński
RC Łódź
Fot.: źródła własne Waldemara Piaseckiego.
